Specjalistyczna Praktyka Lekarska Gabinet Urologiczny dr n.med. Marcin Janusz Chlabicz

Cystoskopia

Cystoskopia jest to badanie polegające na oglądaniu (wziernikowaniu) wnętrza pęcherza moczowego za pomocą cystoskopu. Cystoskop jest narzędziem narzędziem endoskopowym wykorzystującym układ optyczny do wizualizacji wnętrza pęcherza moczowego. Cystoskop gotowy do badania uzbrojony jest w układ optyczny (optyka) i źródło światła (światłowód). Obraz wnętrza pęcherza moczowego przesyłany jest do kamery a z niego na ekran monitora. W czasie badanie pęcherz moczowy wypełniany jest płynem, najczęściej jest to sól fizjologiczna (0,9% NaCl)

Wyróżnia się dwa rodzaje cystoskopów – sztywne i giętkie. Cystoskop sztywny wyglądem przypomina metalową rurkę zaopatrzoną, cystoskop giętki jest narzędziem endoskopowym pozwalającym na dowolne poruszanie końcówką cystoskopu bez konieczności poruszania cystoskopem w obrębie cewki moczowej. Njaczęściej stosowane są cystoskopy sztywne ze względu na niższe koszty sprzętu opraz większą trwałość w porównaniu z cystoskopami giętkimi

W czasie badania oprócz wnętrza pęcherza oglądany jest kolor moczu wypływający z obu moczowodów oraz cewka moczowa.

Wskazania do badania cystokpowego:

  • podejrzenie guza pęcherza moczowego
  • krwiomocz niewiadomego pochodzenia
  • nawracające zapalenia pęcherza moczowego
  • podejrzenie kamicy pęcherza moczowego
  • wady rozwojowe cewki moczowej i pęcherza moczowego
  • podejrzenie gruźlicy pęcherza moczowego
  • objawy dyzuryczne niewiadomego pochodzenia
  • endoskopowe usunięcie ciał obcych z cewki i pęcherza moczowego
  • pobranie wycinków do badania histopatologicznego

Cystostomia

Przezskórne cewnikowanie pęcherza moczowego (cystostomia)

Przezskórne cewnikowanie pęcherza moczowego (czyli wytworzenie przetoki nadłonowej= cystostomii) polega na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego (z pominięciem cewki moczowej) poprzez małe nacięcie w powłokach brzusznych, nieco powyżej spojenia łonowego. Cystostomia może mieć charakter definitywny lub jest wytwarzana tylko na pewien czas.

Wskazania do przezskórnego cewnikowania pęcherza moczowego:

  • Przeszkoda podpęcherzowa uniemożliwiająca wprowadzenie cewnika przez cewkę moczową
  • Zatrzymanie moczu w przebiegu zwężenia cewki moczowej, kiedy założenie cewnika przez cewkę moczową jest niemożliwe
  • Przeciwwskazania do wprowadzenia cewnika – stan zapalny cewki, ostre zapalenie stercza
  • Wady zastawki cewki tylnej u małych chłopców
  • Urazy cewki moczowej
  • Pobranie próbki moczu u małych dzieci – zapobiega kontaminacji, urazom i zwężeniom cewki moczowej
  • Badania diagnostyczne – Uretrocystrografia
  • Cystostomia jest również bardzo dobrym rozwiązaniem odprowadzenia moczu u pacjentów z pęcherzem neurogennym – pacjenci po urazach rdzenia kręgowego lub dzieci z przepukliną oponowa – rdzeniową

Wykonanie nakłucia:

Nakłucie wykonuje się, jeżeli pęcherz moczowy jest wyczuwalny przez powłoki. Zabieg jest poprzedzony dokładnym odkażeniem skóry, obłożeniem pola operacyjnego jałowymi serwetami, oraz znieczuleniem skóry i tkanek w kierunku pęcherza przy użyciu roztworu lidokainy 0.5%-1%. Skórę nacina się w linii pośrodkowej ciała, 2-3 cm nad spojeniem łonowym. Następnie do pęcherza moczowego wkłuwa się igłę, celem potwierdzenia właściwego kierunku nakłucia (wypływ moczu przez igłę). Kolejnym krokiem jest wprowadzenie specjalnej igły (z zestawu do wykonania cystostomii), wewnątrz której znajduje się cewnik. Następnie igłę usuwa się z pęcherza moczowego (poprzez jej rozerwanie), a pozostawia w nim jedynie cewnik, który należy przyszyć do skóry.

Cewnikowanie pęcherza moczowego

Cewnikowanie pęcherza moczowego polega na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego. Odbywa się to w pozycji leżącej, po wcześniejszym obmyciu ujścia zewnętrznego cewki moczowej u mężczyzn i warg sromowych u kobiet środkiem antyseptycznym (np. Octaniseptem). Następnie, do cewki, na jałowo, podaje się 2% żel lignocainowy mający właściwości znieczulające i poślizgowe. Kolejnym krokiem jest wprowadzenie cewnika do cewki moczowej, którego wolną (wystająca z cewki moczowej) końcówkę podłącza się do worka do zbiórki moczu. Zabieg kończy wypełnienie balona (znajdującego się przy końcu pęcherzowym cewnika) około 10ml wody do iniekcji, co zabezpiecza cewnik przed przypadkowym wysunięciem się z pęcherza moczowego. Zabieg założenia cewnika może być niekiedy niekomfortowy dla pacjenta, trwa jednak krótko. Moment wprowadzenia cewnika może być odczuwany jako chęć oddania moczu, czy uczucie wypływu moczu przez cewkę moczową na zewnątrz.

Wskazania do cewnikowania pęcherza moczowego

Istnieją trzy główne grupy wskazań do zacewnikowania pęcherza moczowego:

  • Diagnostyczne – pobranie moczu do badania, wykonanie cystografii
  • Lecznicze – zatrzymanie moczu, pęcherz neurogenny
  • Monitoring – ocena diurezy (ilości produkowanego moczu na dobę) pacjenta

Najbezpieczniejsze jest używanie miękkich cewników różnych typów: Foleya, Tiemanna, Couvelaire’a lub Nelatona.

  • Cewnik Nelatona – Mało traumatyzujący, może być stosowany przez osoby z niedużym doświadczeniem. Używany najczęściej do jednorazowego wypuszczenia moczu.
  • Cewnik Tiemanna – Zakończony w formie zgiętego stożka o różnym wygięciu. Stosowany do cewnikowania mężczyzn z rozrostem gruczołu krokowego.
  • Cewnik Couvelaire’a – Ścięte w kształcie fletu, otwarte zakończenie, z bocznymi otworami. Stosowany w przypadku krwawień z pęcherza moczowego.
  • Cewnik Foleya – Podobny do cewnika Nelatona z dodatkowym balonem, który można wypełnić przez kanał znajdujący się w ścianie cewnika. Najchętniej używany, gdy chce się cewnik pozostawić na stałe, gdyż wypełnienie balonika ustawia go w prawidłowej pozycji w pęcherzu moczowym

Cewnikowanie krótkotrwałe

Do cewnikowania na krótki okres czasu można stosować cewniki latexowe (popularnie zwane” żółte” od koloru, w którym występują). Jednak po upływie 7-10 dni takie cewniki powinny być usunięte lub wymienione na nowy.

Pozostawienie cewnika w pęcherzu moczowym na stałe.
Wskazania:

  • Całkowite lub częściowe zatrzymanie moczu z powodu przeszkody podpęcherzowej
  • Rozszerzanie cewki moczowej
  • Rozstrzeń pęcherza moczowego we wczesnym okresie po urazach rdzenia kręgowego, w stanach wstrząsu
  • Konieczność kontrolowania diurezy i monitorowania nawodnienia

Dłuższe pozostawienie cewnika na stałe powoduje zawsze bakteriurię (występowanie bakterii w moczu), a nawet zakażenie pęcherza moczowego. Może również wystąpić zakażenie cewki moczowej, ciał jamistych i najądrza. Postępowanie w przypadku wystąpienia objawowej infekcji układu moczowego polega na usunięciu cewnika i włączeniu antybiotykoterapii. W razie dalszych problemów z oddawaniem moczu przez pacjenta należy wykonać nakłucie nadłonowe pęcherza.

Do pozostawienia na dłuższy okres czasu, lub „na stałe” cewnika w pęcherzu moczowym najlepiej służy cewnik Foleya (nie wymaga ustawiania i umocowywania). Przy czym u osób wymagających długoterminowego lub stałego cewnikowania pęcherza moczowego najkorzystniej jest stosować cewniki silikonowe lub silikonowane, które mogą pozostać w drogach moczowych do 3-ech miesięcy. Doskonałą opcją są również cewniki hydrogelowe, które podobnie jak cewniki silikonowe mogą być wymieniane co 3 miesiące.

Powikłania związane z pozostawieniem cewnika na stałe

  • Infekcja bakteryjna
  • Ostra infekcja dróg moczowych
  • Zapalenie najądrza
  • Ropień okołocewkowy
  • Zapalenie gruczołu krokowego
  • Zwężenie cewki moczowej
  • Erozja cewki
  • Odmiedniczkowe zapalenie nerek
  • Kamica pęcherza moczowego
  • Krwiomocz

Badanie gruczołu krokowego

Badanie przezodbytnicze gruczołu krokowego (stercza)  – badanie per rectum, DRE (ang.) – digital rectal examination

Jest to podstawowe badanie wykonywane w trakcie fizyklanego badania urologicznego. Przeprowadza się je najczęściej w pozycji kolankowo-łokciowej, w pozycji leżącej na boku z podkurczonymi nogami, w pozycji stojącej, gdy pacjent pochylony jest do przodu, a także w pozycji leżącej na wznak z nogami ugiętymi w kolanach.

Na początku badania ocenia się okolicę odbytu pacjenta pod kątem obecności żylaków, szczelin lub guzów. Wprowadzają palec do odbytu ocenia się  napięci mięśni zwieracza odbytu oraz dostępną w zakresie badania ścianę odbytnicy celem wykluczenia innych nieprawidłowości takich jak guzy, polipy lub przetoki jelita.

W trakcie badania guczołu krokowego należy ocenić jego wielkość, spoistość, kształt i ewentulną boleśność. Prawidłowy gruczoł krokowy ma masę około 20 g, długość wynosi około 3,5 cm, szerokość do 4 cm. Posiada wyraźne granice, a jego konsystencja przypomina spoistość kłębu kciuka. W większości przypadków wyczuwalna jest też bruzda międzypłatowa.

Wyczuwalne w trakcie badania znaczne powiększenie  gruczołu krokowego, równomierne wzmożenie jego spoistości. a także częsty zanik bruzdy między płatami wskazuje zazwyczaj na łagodny rozrost. Stwierdzane w czasie badania obszary o zwiększonej konsystencji mogą sugerować obecnośc włoknienia pozapalnego, zmian pogruźliczych lub nowotworu. Żywa bolesność, umiarkowane powiększenie i ciastowata konsystencja w trakcie badania najczęściej świadczą o ostrym stanie zapalnym.

Kamica moczowa

Kamica układu moczowego jest jednym z najczęstszych schorzeń urologicznych. Z tego też powodu wielu naukowców i urologów zajmuje się tym tematem, starając się wyjaśnić zjawiska prowadzące do powstania kamieni w układzie moczowym, co wpływa nie tylko na poprawę rozpoznawania i leczenia choroby, ale przede wszystkim na jej zapobieganie.

Epidemiologia

Kamica układu moczowego może dotyczyć od 1-2% do nawet 20% społeczeństwa. Dotyczy najczęściej nerek i moczowodów, czyli tzw. górnych dróg moczowych. Szczyt zachorowalności mieści się w przedziale wiekowym 20-50 lat. Trzy razy częściej chorują mężczyźni. Dane statystyczne wskazują, że około 50% osób, u których nawróci kamica układu moczowego po zastosowanym leczeniu będzie miało jej nawrót tylko raz w życiu, jednak aż 10% leczonych chorych będzie miało częste nawroty choroby.
Uważa się, że w rozwoju kamicy moczowej dużą rolę odgrywają rolę dwie grupy czynników:

  • Wewnętrzne
    • Wiek
    • Płeć
    • Rasowe i dziedziczne – niektóre typy kamicy w konkretnych chorobach nerek
    • Anatomiczne – zaburzenia powodujące zastój w drogach moczowych, np. zwężenie połącznia miedniczkowo-moczowodowego
  • Zewnętrzne (środowiskowe)
    • Położenie geograficzne, klimat i pora roku – gorący klimat sprzyja powstawaniu kamicy
    • Spożycie wody – małe spożycie predysponuje do tworzenia kamieni
    • Dieta – duże spożycie białka zwierzęcego podnosi ryzyko niektórych typów kamicy
    • Charakter pracy – praca w pozycji siedzącej, pocenie się podczas jej wykonywania predysponują do rozwoju tego schorzenia

Etiopatogeneza

Mechanizm powstawania kamicy moczowej nie jest do końca wyjaśniony, istnieje wiele teorii próbujących wyjaśnić to zjawisko. Najważniejsze z nich to:

  • Teoria nadmiernego wysycenia i krystalizacji
  • Teoria macierzy organicznej
  • Teoria niedoborów inhibitorów krystalizacji
  • Teoria epitaksji

Najczęstszą przyczyną powstawania kamieni w układzie moczowym są zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i przemiany kwasu szczawiowego. Znacznie rzadszymi przyczynami są zaburzenia gospodarki purynowej i aminokwasów.

Objawy kliniczne

Kamica moczowa często przebiega bezobjawowo. Ujawnia się zwykle dopiero w trakcie ataku kolki nerkowej i zatrzymania lub utrudnienia odpływu moczu z określonej części układu moczowego.
Kolka nerkowa jest to silny ból okolicy lędźwiowej, który może promieniować do podbrzusza, zewnętrznych narządów płciowych, przyśrodkowej powierzchni uda. Jest to objaw wywołany znacznym utrudnieniem lub całkowitym zablokowaniem odpływu moczu z nerki przez kamień położony w miedniczce nerkowej lub częściej w moczowodzie.
Oprócz wspomnianych wyżej objawów mogą wystąpić także inne, również z innych układów narządowych, w tym z ze strony układu moczowego:

  • Parcie na mocz
  • Zaburzenia mikcji

Ze strony układu pokarmowego:

  • Nudności i wymioty
  • Wzdęcia brzucha

W trakcie napadu kolki nerkowej chory jest niespokojny, szuka pozycji, w której ból może być mniejszy. Bóle jednak zwykle nie są zależne od pozycji ciała i ruchów.
Przyczynami bólu w kolce nerkowej są 2 mechanizmy:

  • Gwałtowne podwyższenie ciśnienia w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki z powodu utrudnienia lub zatrzymania odpływu moczu
  • Miejscowe niedokrwienie ściany miedniczki nerkowej lub moczowodu, wywołane jej obkurczeniem na kamieniu

Kamica nerkowa może również objawiać się przewlekłymi bólami okolicy lędźwiowej. Tępe bóle lub pobolewanie okolicy lędźwiowej wywołane są obecnością kamienia lub kamieni w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki. Powoduje to podrażnienie i stan zapalny błony śluzowej.

Rzadko występującym objawem kamicy układu moczowego jest zatrzymanie moczu i następowy bezmocz. Przyczynami takiego stanu mogą być:

  • Obustronne zatrzymanie odpływu moczu
  • Zatrzymanie odpływu moczu u chorych z jedną lub jedyną czynną nerką

Rozpoznanie
Do postawienia właściwego rozpoznania konieczne jest wykonanie badań obrazowych, które potwierdzają wstępną diagnozę kliniczną wysuniętą na podstawie rozmowy z pacjentem i jego badania.
W obrazowaniu kamicy układu moczowego znajdują zastosowanie następujące badania obrazowe:

  • Ultrasonografia
  • Tomografia komputerowa
  • Zdjęcie RTG jamy brzusznej
  • Urografia komputerowa lub klasyczna
  • Ureteropielografia
  • Scyntygrafia dynamiczna nerek

Dodatkowo u chorych z podejrzeniem lub rozpoznaniem kamicy układu moczowego wykonuje się badania laboratoryjne. Najczęstszymi są:

  • Z surowicy krwi: morfologia krwi z rozmazem krwinek białych, oznaczenie stężenia mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, szczawianów, wapnia, nieorganicznych fosforanów, magnezu, sodu, potasu.
  • Z moczu: badanie ogólne i posiew moczu, określenie stężenia soli wapnia, fosforanów, kwasu moczowego, szczawianów, jonów magnezu, cytrynianów w dobowej zbiórce moczu.

Leczenie

Postępowanie w ataku kolki nerkowej
Podstawą jest opanowanie bólu za pomocą leków przeciwbólowych, rozkurczowych, przeciwobrzękowych i przeciwzapalnych. Czasem chory wymaga jednak skierowania na ostry dyżur urologiczny i przyjęcia do szpitala. Szczególnie takie postępowanie powinno obejmować chorych z:

  • Kolka nerkową z towarzyszącą gorączką (zagrożenie posocznicą moczową)
  • Uporczywą kolką nerkową, nie ustępująca po zastosowaniu leków przeciwbólowych i rozkurczowych
  • Kolką nerkową u chorych z jedyną lub jedną nerką
  • Gdy występuje zatrzymanie moczu

Leczenie zabiegowe złogów

W leczeniu kamicy układu moczowego wykorzystywane są zarówno metody minimalnie inwazyjne jak i tradycyjne zabiegi operacyjne.

Litotrypsja falami uderzeniowymi generowanymi pozaustrojowo (ESWL) – jest to jedna z najczęstszych metod leczenia kamicy układu moczowego, zaliczana do technik małoinwazyjnych. Zastosowanie jej uzależnione jest od umiejscowienia kamienia, jego budowy i stanu ogólnego pacjenta. Jest to metoda wykorzystująca falę uderzeniową, która generowana jest poza ciałem pacjenta i nie wymaga wykonywania nacięcia skóry. Metodę ESWL wykorzystuje się przede wszystkim u pacjentów ze złogami umiejscowionymi w kielichach nerkowych, miedniczce nerkowej i moczowodzie.

Przeciwwskazania do zastosowania ESWL obejmują: ciążę, zakażenia układu moczowego, przeszkodę w odpływie moczu znajdującą się poniżej kamienia blokującego odpływ moczu oraz zaburzenia krzepnięcia krwi. Mimo, że jest to metoda minimalnie inwazyjna i uznawana za bardzo bezpieczną dla pacjenta, to może być ona związana z ryzykiem powikłań, które można podzielić na następujące grupy:

  • Zawiązane z działaniem fali uderzeniowej – zmiany na skórze; krwiaki okołonerkowe i nerkowe (zwykle u osób z zaburzeniami krzepnięcia, na ogół wchłaniają się samoistnie)
  • Uszkodzenia narządów sąsiadujących z nerką (bardzo rzadko);
  • Związane z wydalaniem rozfragmentowanych złogów – ból, kolka nerkowa, krwiomocz
  • Związane z brakiem kontroli po zabiegu – nieodwracalne zniszczenie nerki

Skuteczność ESWL oceniana jest na 50-95% w zależności od sprzętu, umiejscowienia i wielkości złogu oraz od ilości powtórzeń zabiegów.
Ureterorenoskopia z litotrypsją (URSL) – jest to metoda usuwania złogów w drogach moczowych za pomocą ureterorenoskopu, czyli urządzenia wprowadzanego przez cewkę moczową i pęcherz do moczowodu, które pozwala na pracę „pod kontrolą wzroku”- dzięki odpowiedniemu układowi optycznemu. Ureterorenoskop posiada tzw. kanał roboczy, przez który można wprowadzić narzędzia kruszące złogi lub umożliwiające ich usunięcie. Obecnie stosuje się coraz bardziej elastyczne instrumenty o coraz większej rozdzielczości obrazu, dzięki czemu zabiegi są prostsze, skuteczniejsze i obarczone mniejszym ryzykiem powikłań.

Metodę URSL wykorzystuje się przede wszystkim u pacjentów ze złogami w moczowodzie, a także z kamieniami niepoddającymi się litotrypsji metodą ESWL.
Przeciwwskazania do zabiegu URSL to przede wszystkim: skaza krwotoczna i zaburzenia krzepnięcia krwi, zakażenie układu moczowego, zmiany anatomiczne moczowodu (stan po przeszczepieniu moczowodu do pęcherza moczowego) oraz znaczne powiększenie gruczołu krokowego uniemożliwiające wprowadzenie narzędzi chirurgicznych do dróg moczowych.
Powikłania związane z zabiegiem URSL mogą obejmować: uszkodzenie ściany moczowodu w tym jego perforację oraz całkowite przerwanie ciągłości moczowodu, krwawienie, wynaczynienie moczu, zwężenie moczowodu, odpływ pęcherzowo-moczowodowy, a także uszkodzenie innych narządów leżących w jamie brzusznej lub miednicy.

Skuteczność URSL w leczeniu złogów układu moczowego oceniana jest na 60-95%.

Przezskórna nefrolitotrypsja (PCNL) – jest to usuwanie złogów z układu kielichowo-miedniczkowego nerki lub z górnego (podmiedniczkowego) odcinka moczowodu przez przetokę wytworzoną w wyniku nakłucia skóry w okolicy lędźwiowej. Przez wytworzony w ten sposób kanał można wprowadzać lasery i narzędzia do kruszenia kamieni.

Wskazania do PCNL to głównie: kamica odlewowa nerki (całkowita lub częściowa), kamień w uchyłku kielicha nerki oraz kamica nerki towarzysząca zwężeniu połączenia miedniczkowo-moczowodowego.

Przeciwwskazania do PCNL to: ciąża, zaburzenia krzepnięcia krwi, wady anatomiczne nerki, wady układu kostno-szkieletowego uniemożliwiające właściwe nakłucie nerki, gruźlica układu moczowego, uczulenie na środek cieniujący, niewydolność krążeniowo-oddechowa.

Możliwe powikłania związane z zabiegiem przezskórnej nefrolitotrypsji to: krwawienie, perforacja miedniczki nerkowej, zakażenie układu moczowego, krwiak okołonerkowy, zaciek moczowy w przestrzeni zaotrzewnowej, zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego, zatrucie wodne.

Skuteczność tej PCNL do leczenia kamicy układu moczowego sięga 90%.

Leczenie operacyjne

Ze względu na rozwój nowoczesnych technik endourologii, klasyczne leczenie operacyjne stosuje się niezwykle rzadko. Wskazaniami do jego przeprowadzenia są między innymi:

  • Całkowita lub rozległa, częściowa odlewowa kamica nerek, zwłaszcza obustronna
  • Kamica z towarzyszącymi nieprawidłowościami anatomicznymi układu moczowego
  • Uprzednie nieskuteczne leczenie złogów zabiegami minimalnie inwazyjnymi

Leczenie operacyjne obejmuje trzy główne rodzaje operacji:

  • Pielolitotomię – usuwanie kamieni z nerki po nacięciu jej miedniczki
  • Pielolitotomię i nefrolitotomię – usuwanie kamieni z nerki po nacięciu miedniczki oraz miąższu nerki
  • Ureterolitotomię – usuwanie kamieni z moczowodu po jego nacięciu

W leczeniu kamicy układu moczowego coraz większe zastosowanie mają obecnie metody laparoskopowe.

Łagodny rozrost stercza

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (zwanego też sterczem lub  prostatą), skrót: BPH – od angielskiej nazwy benign prostatic  hiperplasia, charakteryzuje się przerostem elementów gruczołowych i  podścieliska w okołocewkowym obszarze stercza.

BPH jest wynikiem 3 różnych procesów patologicznych:

  • Powstania guzków gruczołowych
  • Rozlanego powiększenia właściwej strefy przejściowej gruczołu krokowego
  • Stopniowego powiększania się guzków gruczołowych

Epidemiologia

Częstość występowania BPH jest duża. Choroba ta dotyczy praktycznie  wszystkich starzejących się mężczyzn. Szacuje się, że schorzenie jest  obecne u około 50% mężczyzn w wieku do 60 lat i u 90% w wieku do 85 lat.
Przyczyny rozwoju BPH

Etiologia łagodnego rozrostu gruczołu krokowego nie jest do końca poznana. Dużą rolę odgrywają tu:

  • zaburzenia hormonalne osi podwzgórze-przysadka-jądra-gruczoł krokowy
  • niezrównoważona produkcja testosteronu
  • niezbalansowane działanie czynników wzrostu

Objawy kliniczne BPH
Najczęstszymi objawami są:

  • Częstomocz dzienny i nocny
  • Zwężenie strumienia moczu
  • Wydłużenie czasu mikcji

Często występują również:

  • Gwałtowne parcia na mocz
  • Uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza moczowego

Inne objawy:

  • Ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu
  • Trudności w rozpoczęciu mikcji
  • Przerywany strumień moczu
  • Oddawanie moczu kroplami
  • Krwiomocz
  • Kropelkowanie moczu po zakończeniu mikcji
  • Zatrzymanie moczu

Zespół objawów składających się na obraz kliniczny łagodnego rozrostu  gruczołu krokowego jest wynikiem oddziaływania trzech bardzo odmiennych  procesów patologicznych:

  • Powiększenia gruczołu krokowego (Benign Prostatic Enlargement = BPE)
  • Przeszkody podpęcherzowej, czyli wzmożonego napięcia mięśni  gruczolaka, cewki moczowej oraz szyi pęcherza co powoduje utrudniony  odpływ moczu z pęcherza moczowego (Benign Prostatic Obstruction = BPO)
  • Dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (Lower Urinary Tracts Symptoms = LUTS)

Konsekwencją tego jest bardzo różny obraz kliniczny każdego z mężczyzn dotkniętych BPH.

Wymagającym podkreślenia jest fakt, że do całkowitego zatrzymania  moczu może dojść na każdym etapie choroby. Może to być spowodowane  stopniowym narastaniem przeszkody podpęcherzowej lub szybciej  postępującym obrzękiem narządu – najczęściej z powodu przetrzymywania i  zalegania moczu w pęcherzu.

Rozpoznanie BPH

Podstawą diagnostyki i rozpoznania są:

  • Wywiad i badanie fizyklane z badaniem palcem przez odbytnicę (badanie per rectum)
  • Punktowa ocena objawów towarzysząca chorobom gruczołu krokowego (skala IPSS)
  • Badanie ogólne moczu w celu wykrycia krwinkomoczu, krwiomoczu lub zakażenia układu moczowego (ewentualnie posiew moczu)
  • Oznaczenie stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy krwi
  • Oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi celem zdiagnozowania  ewentualnej niewydolności nerek jako następstwa uropatii zaporowej
  • Ultrasonografia układu moczowego
  • Określenie objętości moczu zalegającego w pęcherzu moczowym po mikcji
  • Uroflowmetria, czyli pomiar przepływu moczu przez cewkę w czasie mikcji z określeniem maksymalnego przepływu cewkowego.

Leczenie

Podstawą udanego leczenia BPH jest wybór takiej metody, która zapewni  zmniejszenie dolegliwości związanych z oddawaniem moczu oraz  zmniejszenie stopnia przeszkody podpęcherzowej. Wybrana metoda leczenia  powinna zapobiec uszkodzeniu dróg moczowych oraz poprawić jakość życia  chorego.

W zależności od nasilenia objawów i ich uciążliwości oraz  wpływu na aktywność życiową chorego można wybrać postępowanie  wyczekujące, farmakologiczne lub chirurgiczne.
Dobór rodzaju terapii  zależy przede wszystkim od pacjenta i opiera się na stopniu odczuwania  przez niego dolegliwości. Bardzo ważne jest zachowanie równowagi  pomiędzy korzyściami a ryzykiem związanym z zastosowanym leczeniem.

Należy pamiętać, że nieleczenie BPH może pociągać za sobą poważne konsekwencje, którymi są:

  • niewydolność mięśnia wypieracza pęcherza moczowego i zaleganie moczu po mikcji
  • uciśnięcie śródściennych odcinków moczowodów z powodu przerostu warstwy mięśniowej pęcherza moczowego
  • refluksy pęcherzowo-moczowodowe z poszerzeniem moczowodów oraz układów kielichowo-miedniczkowych
  • ścieńczenie miąższu nerkowego i niewydolność nerek
  • zakażenia układu moczowego, do których predysponuje zastój moczu
  • kamica pęcherza moczowego spowodowana zaburzeniami przepływu moczu

Leczenie farmakologiczne

Podstawową grupą leków są tzw. alfa-blokery, czyli leki blokujące  receptory alfa1-adrenergiczne. Wpływają one relaksująco na mięśnie  gładkie okolicy szyi pęcherza moczowego, tylnej części cewki moczowej  oraz torebki gruczołu krokowego. Są to leki dobrze poznane. Dają szybką i  efektywną poprawę. Alfa-blokery są lekami pierwszego wyboru w leczeniu  BPH.
Inną grupą leków są tzw. inhibitory 5-alfa-reduktazy. Jako jedyne  powodują one zmniejszenie objętości gruczołu krokowego. Nie są jednak  skuteczne u pacjentów bez powiększenia gruczołu krokowego, a także mogą  zaburzać funkcje seksualne.

W leczeniu BPH znajdują również zastosowanie leki z grupy inhibitorów  5-fosfoesterazy (stosowane również w zaburzeniach wzwodu prącia) oraz  leki antycholinergiczne. Często łączy się wyżej wymienione grupy leków  ze sobą, by lepiej kontrolować objawy choroby.

Ostatnia grupą leków  są leki roślinne (fitoterapia). Mają one jednak mniejsze znaczenie, a  ich skuteczność w stosunku do placebo (nie stosowaniu żadnego leczenia)  nie została dotychczas jednoznacznie potwierdzona.

Leczenie operacyjne

W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne staje się  nieskuteczne bądź stopień zaawansowania choroby jest na tyle znaczny, że  należy rozważyć zastosowanie leczenia inwazyjnego: endoskopowego bądź  klasycznej metody otwartej chirurgii.
Metody minimalnie inwazyjne

Do metod minimalnie inwazyjnych zalicza się:

  • Techniki z użyciem lasera (EVAP, TUVP)– doprowadza się do martwicy skrzepowej tkanek, a także do ich odparowania lub resekcji.
  • Techniki z zastosowaniem ciepła (TUMT, TUNA) – jako źródło ciepła  stosuje się mikrofale, fale o częstotliwości radiowej, ultradźwięki,  ciepłą wodę lub laser śródmiąższowy.
    Metody operacyjne (enoskopowe i otwarta)

Wskazania:

  • Brak skuteczności leczenia farmakologicznego
  • Duże i/lub stopniowo narastające zaleganie moczu w pęcherzu
  • Kamica pęcherza moczowego
  • Uchyłki pęcherza moczowego
  • Nawracające zakażenia układu moczowego
  • Niewydolność nerek
  • Nawracający krwiomocz

Przezcewkowa elektroresekcja gruczołu krokowego (TURP)  to metoda endoskopowa, polegająca na wprowadzeniu pętli elektrycznej  przez ujście zewnętrzne cewki moczowej; ten sposób leczenia odbywa się  bez konieczności nacinania skóry. TURP polega na resekcji tkanki  gruczołu krokowego i koagulacji miejsc krwawiących. Obecnie uznaje się  ją za złoty standard w leczeniu BPH. Po wykonaniu zabiegu około 80-85%  chorych odczuwa poprawę.

Powikłania TURP:

  • Zatrzymanie moczu i związane z tym dłuższe utrzymywanie cewnika w pęcherzu
  • Krwawienie pooperacyjne
  • Zwężenie cewki moczowej
  • Zwężenie szyi pęcherza
  • Zakażenie układu moczowego
  • Zespół poresekcyjny będący następstwem hiponatriemii (spadku  stężenia sodu w surowicy krwi) z rozcieńczenia (w przypadku przedostania  się roztworu płuczącego do krwioobiegu)
  • Wytrysk wsteczny
  • Zaburzenia erekcji

Przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TransUrethral Incision of the Prostate = TUIP); metoda stosunkowo  rzadko stosowana. Wskazaniem są nasilone objawy z dolnych dróg moczowych  spowodowane nieznacznym powiększeniem gruczołu krokowego (do 30ml) bez  obecności płata środkowego.

Adenomektomia to załonowe usunięcie gruczolaka z  dostępu przeztorebkowego lub przezpęcherzowego; jest to procedura  wykonywana zwykle u pacjentów z bardzo dużym sterczem, niekwalifikującym  się do TURP. Adenomektomia obarczona jest większym ryzykiem powikłań  wymienionych powyżej i dłuższą hospitalizacją w porownaniu do innych  zabiegów operacyjnych.