Cewnikowanie pęcherza moczowego polega na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego. Odbywa się to w pozycji leżącej, po wcześniejszym obmyciu ujścia zewnętrznego cewki moczowej u mężczyzn i warg sromowych u kobiet środkiem antyseptycznym (np. Octaniseptem). Następnie, do cewki, na jałowo, podaje się 2% żel lignocainowy mający właściwości znieczulające i poślizgowe. Kolejnym krokiem jest wprowadzenie cewnika do cewki moczowej, którego wolną (wystająca z cewki moczowej) końcówkę podłącza się do worka do zbiórki moczu. Zabieg kończy wypełnienie balona (znajdującego się przy końcu pęcherzowym cewnika) około 10ml wody do iniekcji, co zabezpiecza cewnik przed przypadkowym wysunięciem się z pęcherza moczowego. Zabieg założenia cewnika może być niekiedy niekomfortowy dla pacjenta, trwa jednak krótko. Moment wprowadzenia cewnika może być odczuwany jako chęć oddania moczu, czy uczucie wypływu moczu przez cewkę moczową na zewnątrz.

Wskazania do cewnikowania pęcherza moczowego

Istnieją trzy główne grupy wskazań do zacewnikowania pęcherza moczowego:

• Diagnostyczne – pobranie moczu do badania, wykonanie cystografii
• Lecznicze – zatrzymanie moczu, pęcherz neurogenny
• Monitoring – ocena diurezy (ilości produkowanego moczu na dobę) pacjenta

Najbezpieczniejsze jest używanie miękkich cewników różnych typów: Foleya, Tiemanna, Couvelaire’a lub Nelatona.

• Cewnik Nelatona – Mało traumatyzujący, może być stosowany przez osoby z niedużym doświadczeniem. Używany najczęściej do jednorazowego wypuszczenia moczu.
• Cewnik Tiemanna – Zakończony w formie zgiętego stożka o różnym wygięciu. Stosowany do cewnikowania mężczyzn z rozrostem gruczołu krokowego.
• Cewnik Couvelaire’a – Ścięte w kształcie fletu, otwarte zakończenie, z bocznymi otworami. Stosowany w przypadku krwawień z pęcherza moczowego.
• Cewnik Foleya – Podobny do cewnika Nelatona z dodatkowym balonem, który można wypełnić przez kanał znajdujący się w ścianie cewnika. Najchętniej używany, gdy chce się cewnik pozostawić na stałe, gdyż wypełnienie balonika ustawia go w prawidłowej pozycji w pęcherzu moczowym

Cewnikowanie krótkotrwałe

Do cewnikowania na krótki okres czasu można stosować cewniki latexowe (popularnie zwane” żółte” od koloru, w którym występują). Jednak po upływie 7-10 dni takie cewniki powinny być usunięte lub wymienione na nowy.

Pozostawienie cewnika w pęcherzu moczowym na stałe.
Wskazania:

• Całkowite lub częściowe zatrzymanie moczu z powodu przeszkody podpęcherzowej
• Rozszerzanie cewki moczowej
• Rozstrzeń pęcherza moczowego we wczesnym okresie po urazach rdzenia kręgowego, w stanach wstrząsu
• Konieczność kontrolowania diurezy i monitorowania nawodnienia

Dłuższe pozostawienie cewnika na stałe powoduje zawsze bakteriurię (występowanie bakterii w moczu), a nawet zakażenie pęcherza moczowego. Może również wystąpić zakażenie cewki moczowej, ciał jamistych i najądrza. Postępowanie w przypadku wystąpienia objawowej infekcji układu moczowego polega na usunięciu cewnika i włączeniu antybiotykoterapii. W razie dalszych problemów z oddawaniem moczu przez pacjenta należy wykonać nakłucie nadłonowe pęcherza.

Do pozostawienia na dłuższy okres czasu, lub „na stałe” cewnika w pęcherzu moczowym najlepiej służy cewnik Foleya (nie wymaga ustawiania i umocowywania). Przy czym u osób wymagających długoterminowego lub stałego cewnikowania pęcherza moczowego najkorzystniej jest stosować cewniki silikonowe lub silikonowane, które mogą pozostać w drogach moczowych do 3-ech miesięcy. Doskonałą opcją są również cewniki hydrogelowe, które podobnie jak cewniki silikonowe mogą być wymieniane co 3 miesiące.

Powikłania związane z pozostawieniem cewnika na stałe

• Infekcja bakteryjna
• Ostra infekcja dróg moczowych
• Zapalenie najądrza
• Ropień okołocewkowy
• Zapalenie gruczołu krokowego
• Zwężenie cewki moczowej
• Erozja cewki
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek
• Kamica pęcherza moczowego
• Krwiomocz